Herezje mrocznorycerskie

Mrocznego Rycerza, długo wyczekiwany, kolejny film Christophera Nolana o Batmanie, obejrzałem już w poprzedni piątek. W ciągu minionego tygodnia pisałem powoli pełnowymiarową recenzję z zamiarem opublikowania jej na blogu. Teraz, gdy tekst został już właściwie ukończony, stwierdzam z pewnym niesmakiem, że nie jestem z niego zadowolony i światła wirtualnego ujrzeć mu nie pozwolę. W międzyczasie jednak w Polsce odbyły się pokazy przedpremierowe i do rodzimego Internetu trafiły już pierwsze krótsze i dłuższe teksty poświęcone filmowi. Z niejakim zdziwieniem odkrywam, że moja ocena Mrocznego Rycerza jest trochę bardziej powściągliwa od oceny większości (jeśli nie prawie wszystkich) recenzentów, ponieważ dostrzegam w najnowszym dziele Nolana kilka wad, których inni wydają się w ogóle nie zauważać. Czy to ja smęcę bez potrzeby, czy też pozostali dali się na całego porwać batmanomanii -- trudno powiedzieć. Swoje przysłowiowe trzy grosze chciałbym jednak wtrącić i zrobię to tak, jak w przypadku czwartego Indiany Jonesa: W punktach i bardzo konkretnie (ale tym razem bez jakichkolwiek spojlerów). ...

• Powiedzmy to od razu. Mroczny Rycerz jest filmem fajnym. Jest filmem bardzo fajnym. Jest największym wakacyjnym hitem i prawdopodobnie najlepszą wysokobudżetową produkcją tego roku. Jest znakomicie wyreżyserowany przez Christophera Nolana, posiada świetne tempo i wciągającą, bogatą w wątki fabułę. Jednak podnieśmy się wreszcie z kolan i zauważmy, że nowy Batman posiada dwie wady, które co prawda ulegają liczebnie zaletom, ale i tak okazują się znaczące.
• Po pierwsze, Aaron Eckhart, odtwórca roli prokuratora okręgowego Harveya Denta. Nie przeczę, że od strony warsztatowej trudno mu cokolwiek zarzucić. Eckhart gra poprawnie. Właśnie -- tylko poprawnie. Czy nikt inny poza mną nie widzi, że w porównaniu z Balem, Cainem, Oldmanem, Freemanem, Gyllenhaal (w mniejszym stopniu) oraz przede wszystkim Heathem Ledgerem (o Ledgerze za chwilę) brak mu ekranowej charyzmy? Fryzura a'la Robert Redford to trochę za mało, by aktor w pełni absorbował uwagę widza. I nie byłoby o czym mówić, gdyby Dent był tylko postacią drugoplanową. Ale nie jest. To w założeniu najtragiczniejszy i jeden z najważniejszych bohaterów filmu, być może ważniejszy od samego Batmana (na to, że w nowym Batmanie jest za mało Batmana, też się za chwilę poskarżę). Postać Harveya została jednak ze szczętem zdominowana przez głównego "złego", Jokera. Chyba nie tak miało być, bo nawet sam Nolan przyznał, że Mroczny Rycerz jest bardziej opowieścią o tym pierwszym niż o tym drugim.
• Po drugie, zakończenie. Rozczarowało mnie podwójnie. Raz, że jest rozciągnięte i brakuje w nim jednego kulminacyjnego punktu. Krzywa napięcia trochę się przez to w finale spłaszcza -- a łatwo dałoby się ją wyostrzyć. Dwa, że ścisłą końcówkę Mrocznego Rycerza wygrano na zbyt patetycznej nucie. Batmana -- Początek zamykała genialna wymiana zdań między porucznikiem Gordonem a Batmanem: -- Nigdy ci nie podziękowałem. -- I nigdy nie będziesz musiał.. Porównajcie ją z sytuacją i z tekstem kończącymi najnowszą część. Obniżka stylu jest baaardzo wyraźna. Jeśli tendencja się utrzyma, następnym razem w ostatnich ujęciach zobaczymy Batmana umierającego wśród powiewających amerykańskich flag i w agonii wygłaszającego pięciominutowy monolog o potrzebie poświęcenia jednostki dla dobra ogółu. Albo coś w tym stylu.

Teraz pora na dwie herezje.

• Herezja mniejsza: Heath Ledger, filmowy Joker, stworzył bez wątpienia najciekawszą kreację w filmie, ale nie jest ona aż tak genialna, że klękajta narody (co usilnie próbuje się nam wmówić w prawie każdej recenzji). Owszem, Ledgerowy Joker to wyrazisty, socjopatyczny badguy o charakterystycznym głosie, postawie i mimice. Aż tyle -- i tylko tyle. Wszystkim układającym peany na cześć przedwcześnie zmarłego aktora zwracam uwagę, że przypadła mu tutaj wielce nietuzinkowa rola maniaka-anarchisty, którego znakiem rozpoznawczym są mordercze "żarty" i niedbały makijaż klauna. Takie role "automatycznie" pozwalają się wyróżnić. Sporo do powiedzenia miała też reżyserska wizja Jokera, różniąca się (na plus) od tej Burtonowskiej sprzed dwudziestu lat. Porównywanie gry Nicholsona do gry Ledgera nie ma zatem sensu, bo choć prawdą jest, że Joker Nicholsona u Nolana by nie pasował, to nie ulega też wątpliwości, że i Joker Ledgera nie nadawałby się w ekranizacji Burtona.
• Herezja większa: Mroczny Rycerz jest summa summarum troszkę gorszy od Batmana -- Początku. Tak, dobrze przeczytaliście. Nie, nie przeszkadza mi to, że jestem jedną z nielicznych osób, które tak uważają. Uzasadnienie? Pomijając niefortunną kwestię zakończenia, w nowym Batmanie jest za mało Batmana. Niewykluczone, że poprzednia część rozpieściła mnie, jeśli chodzi o skoncentrowanie fabuły wokół tytułowego bohatera. Nic jednak nie poradzę na to, że film z 2005 r. przede wszystkim przykuwał uwagę ewolucją Wayne'a ze zwykłego (choć bogatego) obywatela w zamaskowanego obrońcę miasta. Kto oglądał, ten wie, że Nolan z ogranego do znudzenia motywu "od zera do bohatera" zdołał zmontować solidny psychologiczny fundament dla swojego bądź co bądź czysto rozrywkowego filmu. Wewnętrzne dojrzewanie Bruce'a, który symbol własnego lęku zamienił w środek do walki z zagrożeniem dla innych, stanowiło znakomite uzupełnienie tej drugiej, wybuchowo-strzelankowo-pościgowej części filmu.W Mrocznym Rycerzu owego rozwoju głównej postaci bardzo brakuje. Jasne, zdaję sobie sprawę, że Wayne stał się już Batmanem i trudno oczekiwać, by druga część opowiadała o tym samym, co pierwsza. Widzę jednak wyraźnie, że lukę psychologiczną próbowano zapełnić z jednej strony rozterkami moralnymi naszego bohatera ("czy wolno walczyć z bezprawiem samemu będąc poza prawem?"), a z drugiej tragizmem postaci Harveya Denta. Niestety, nie wyszło to tak dobrze jak trzy lata temu. Na Aarona Eckharta już się żaliłem. Christian Bale z kolei nie pojawia się na ekranie wystarczająco często, byśmy zdążyli przejąć się na poważnie dylematami Bruce'a.

Czy polecam Mrocznego Rycerza? Ależ jak najbardziej! Sam zresztą spróbuję wybrać się na niego do kina po raz drugi, a jak dotąd tylko raz byłem dwukrotnie w kinie na tym samym filmie (uściślając, na Mrocznym widmie, ale nie dlatego, że bardzo chciałem, tylko dlatego, że tak wyszło). Nolan znów serwuje nam wyśmienicie zrealizowane kino rozrywkowe. Reżyser unika eksperymentowania z konwencją filmu o superbohaterze, ale też kurczowo się jej nie trzyma i w pierwszą połowę swojego dzieła wplata elementy typowe dla kina sensacyjnego. Na ekranie dzieje się bardzo dużo, nudy nie uświadczymy tu nawet przez sekundę. Mroczny Rycerz aż kipi od dynamiki, lecz jest to dynamika najlepszego sortu, taka, przy której widz bezproblemowo ogarnia mnogość wydarzeń. W rękach mniej sprawnego reżysera film mógłby przypominać chaotyczną mieszaninę różnorakich pomysłów fabularnych, ale u Nolana wartką akcję chłonie się bez jakichkolwiek zastrzeżeń. Krótko mówiąc, Mroczny Rycerz to kawał wspaniałej filmowej roboty, co nie zmienia faktu, że na pierwsze miejsce na superliście IMDB nie zasługuje (ale chyba już tam zostanie, pokonując Skazanych na Shawshank i Ojca chrzestnego). Choćby dlatego, że Batman -- Początek jest dopiero na setnym.